‘EU doet steeds meer aan bescherming van godsdienstvrijheid’
Beter kan het altijd, maar de inzet van de Europese Unie voor het bevorderen van wereldwijde godsdienstvrijheid stemt hoopvol, aldus de Intergroep voor Vrijheid van Godsdienst of Overtuiging en Religieuze Tolerantie[1] in haar jaarlijkse rapport. ‘Het wordt steeds breder erkend dat de rol van religie in landen buiten de EU zo belangrijk is, dat het niet kan worden genegeerd in de externe relaties van de EU.’
Erg tevreden is de Intergroep over de benoeming van een Speciaal Gezant voor
de bevordering van godsdienstvrijheid buiten de EU, in de persoon van Jan Fígel. ‘Sinds zijn aanstelling hebben we hem zeer actief gezien in de promotie van godsdienstvrijheid in landen buiten de Europese Unie’, aldus de Intergroep. De formele positie van de Speciaal Gezant is echter zwak. Het is geen fulltime werk en de middelen zijn beperkt. Daarom adviseren de Europarlementariërs om de gezant vanaf 2019 een meer zichtbare positie en voldoende personele en financiële middelen te geven.
(Lees verder onder de foto)
Het Europees Parlement (EP), de Europese Raad en de EDEO[2] hebben eveneens diverse acties ondernomen ter bevordering en promotie van godsdienstvrijheid. Begin dit jaar nam het EP enkele resoluties aan over onder andere Nigeria en de mensenrechtensituatie in Turkije. Het stelde ook vragen over christenvervolging naar aanleiding van de World Watch List 2018 van Open Doors. De Europese Raad besteedde dit jaar specifiek aandacht aan godsdienstvrijheid in haar jaarlijkse rapport over mensenrechten en democratie wereldwijd, en de EDEO sprak de leden van de Intergroep naar aanleiding van haar jaarlijkse rapport.
Mensenrechtenschenders De Intergroep beoordeelt in het rapport verder de mate van godsdienstvrijheid in 34 landen waar de EU in meerdere of mindere mate invloed heeft. En daar blijkt verbetering nodig: in 19 van de 34 landen vinden ernstige schendingen van geloofsvrijheid plaats. De grootste schenders zijn China en Saudi-Arabië, waar de EU de minste invloed heeft. Guinee en Moldavië, waar de EU wel veel invloed heeft, hebben weinig problemen op het vlak van godsdienstvrijheid.
Landen waar Jubilee Campaign actief is, krijgen ook de nodige aandacht. In Nigeria, Syrië, Irak, Pakistan en Soedan vinden stuk voor stuk ernstige schendingen van geloofsvrijheid plaats. Turkije wordt weliswaar milder beoordeeld, maar de Intergroep vindt de situatie er wel problematisch en ziet kansen voor de EU om de geloofsvrijheid in Turkije positief te beïnvloeden.
Nigeria: ‘Geen positieve ontwikkelingen’ Volgens het rapport voert de EU – de grootste handelspartner van Nigeria – jaarlijks overleg met de Nigeriaanse overheid en mensenrechtenorganisaties, maar kan zij er weinig invloed uitoefenen. Het noemen van positieve ontwikkelingen blijkt ook moeilijk. ‘Treurig genoeg is de mensenrechtensituatie in het afgelopen jaar verslechterd, en er zijn geen positieve ontwikkelingen geweest vanuit de overheid op het terrein van de bescherming en bevordering van godsdienstvrijheid’, aldus het rapport.
(Lees verder onder de foto)
De Intergroep adviseert de EU om plannen voor de vergroting van godsdienstvrijheid voorrang te geven in haar programma voor de verbetering van mensenrechten in Nigeria. Daarnaast moet er worden geïnvesteerd in de training van overheidspersoneel op het gebied van godsdienstvrijheid, en moet er worden samengewerkt met negen noordelijke deelstaten waar de shariawetgeving geldt, om mensenrechtenschendingen te voorkomen. Verder adviseert de Intergroep de oprichting van jeugdcentra om de interreligieuze dialoog te stimuleren.
Syrië: ‘Geloof hervinden’ ‘Sinds maart 2011 verloren meer dan 400.000 mensen hun leven en vielen er meer dan een miljoen gewonden’, meldt het rapport. De EU is de vierde grootste handelspartner van het land, na Rusland, Turkije en China, en heeft enige invloed. Het feit dat IS bijna is verslagen, biedt mogelijkheid voor samenwerking om geloofsvrijheid en andere mensenrechten te beschermen en te stimuleren.
De rapporteurs raden de EU aan om een rapport uit te brengen over de toekomst van Syrië en daarin de noodzaak van mensenrechten en godsdienstvrijheid te benadrukken. De rol van de EU moet daarin duidelijk worden gedefinieerd. De Intergroep vindt dat er een fonds moet komen om mee te helpen aan de wederopbouw van historisch erfgoed, in het bijzonder van religieuze plaatsen. Ook zou de EU een interreligieuze werkgroep moeten creëren die ondersteuning biedt aan groepen die bijzonder hebben geleden onder IS, om hun geloof te hervinden in een veilige omgeving.
Irak: ‘Open voor advies’ ‘Irak is gevoelig voor de invloed van de EU, omdat de EU de tweede grootste handelspartner is’, vermeldt het rapport. Verder werkt de EU al langere tijd met het land samen op het gebied van onder andere humanitaire hulp en veiligheid.
Als positieve ontwikkelingen noemt het rapport het verdrijven van IS en de volledige controle van de overheid over de grens met Syrië. ‘Sindsdien zijn miljoenen vluchtelingen en ontheemden naar huis teruggekeerd. In Mosul gaan studenten weer naar school en koffiehuizen en winkelcentra gaan weer open.’
Ook staat het land open voor advies over ‘gender’ en mensenrechten.De adviezen van de rapporteurs draaien vooral om het bevorderen van interreligieuze dialoog. Dit kan volgens hen door het betrekken van religieuze leiders en maatschappelijke organisaties bij vredesonderhandelingen, door het oprichten van een platform over dit onderwerp en door het financieel steunen van organisaties die de godsdienstvrijheid bevorderen.
Pakistan: ‘Blasfemiewet afschaffen’ De Europese Commissie berichtte in januari 2018 over ‘zorgelijke ontwikkelingen’ op diverse terreinen in Pakistan, in verband met de deelname van het land aan het GSP+ programma. Met dit programma – voluit: Generalised Scheme of Preferences - betalen kwetsbare ontwikkelingslanden minder of geen rechten over hun export naar de EU. Maar ondanks de zorgen van de Commissie heeft de EU nog niet de voordelen van het GSP+ programma voor Pakistan beperkt of uitgesteld.
(Lees verder onder de foto)
Naast enkele positieve geluiden – Pakistan nam aanbevelingen over de verbetering van godsdienstvrijheid over van de VN én erkent sinds maart 2017 officieel hindoehuwelijken – zijn er ook nog genoeg verbeterpunten. De Intergroep wil onder andere dat de EU en Pakistan prioriteit geven aan godsdienstvrijheid en de bescherming van minderheden in het nieuwe ‘EU-Pakistan Strategic Engagement Plan’[3]. Ook zou de EU met Pakistan moeten samenwerken aan een ‘routekaart’ voor de afschaffing van blasfemiewetten.
Soedan: ‘Dominees vrijgelaten’ Ondanks ernstige mensenrechtenschendingen in Soedan is er hoop voor het land. Volgens Speciaal Rapporteur Figel, die een bezoek bracht aan het land, staat de overheid open voor een constructieve dialoog over religieuze vrijheden in Soedan zelf, de Hoorn van Afrika en de rest van de wereld. Ook versoepelde het land zijn beleid ten aanzien van religieuze minderheden. Zo mocht de Anglicaanse kerk in Soedan haar eerste aartsbisschop benoemen. Positief was ook de vrijlating van dominee Hassan Taour en Abdulmonem Abdumawla, die gevangen zaten vanwege hun geloof.
De EU heeft veel invloed in Soedan vanwege sterke handelsbetrekkingen, met name via de Overeenkomst van Cotonou[4]. Alle partijen in dit partnerschap worden binnenkort onder de loep genomen en elk land dat na 2020 opnieuw wil deelnemen, verplicht zichzelf tot het naleven van mensenrechtenverdragen en het recht op godsdienstvrijheid. De Intergroep adviseert de EU om voorafgaande aan de onderhandelingen voor het nieuwe samenwerkingsverband een politieke top te organiseren, waarin dit soort zaken alvast worden besproken.
Verder adviseert de Intergroep aan de EU om trainingssessies over godsdienstvrijheid te houden voor overheidspersoneel en maatschappelijke organisaties. Om de maatschappelijke discussie over de relatie tussen godsdienstvrijheid en de vrijheid van meningsuiting op gang te brengen, zou de EU een media-initiatief kunnen lanceren dat mensen oproept om essays in te sturen over dit onderwerp.
Turkije: ‘Financiering stopzetten’ De Intergroep meldt dat er in Turkije geen ernstige schendingen plaatsvinden, maar vindt de situatie er wel problematisch. Vanwege de nauwe band met de EU is het land wel gevoelig voor invloed. Turkije wil immers lid worden van de EU, krijgt veel er hulp van en heeft er een zeer belangrijke handelspartner aan.
(Lees verder onder de foto)
Het rapport benoemt dezelfde positieve ontwikkeling waar Jubilee Campaign al over berichtte: het teruggeven van in beslag genomen land van religieuze minderheden. Verder meldt het rapport dat Turkije meebetaalde aan de restauratie van de Bulgaars-Orthodoxe kerk in Istanbul die werd heropend in januari 2018.
De rapporteurs vinden dat er een einde moet komen aan de financiering die Turkije krijgt voor toetreding tot de Europese Unie; eerst moet het land haar mensenrechtensituatie flink verbeteren. De groep spoort de EU ook aan samen te werken met religieuze organisaties om door middel van uitzendingen op radio en televisie meer begrip te kweken voor culturele verschillen. Verder dient de EU zich in te zetten voor de erkenning van de alevieten en hun gebedsplaatsen, en gelijke steun van de Diyanet[5] voor alle geloofsgemeenschappen.
Lees het volledige rapport HIER.
Video van de presentatie van het rapport:
[1] De ‘European Parliament Intergroup on Freedom of Religion or Belief and Religious Tolerance (FoRB & RT)’ bestaat uit Europarlementariërs die willen dat de EU religieuze vrijheden promoot en beschermt, zowel binnen als buiten de EU. De groep komt voort uit een initiatief van de Europarlementariërs Peter van Dalen (ChristenUnie-SGP) en Dennis de Jong (SP).
[2] Europese Dienst voor Extern Optreden. Onderhoudt de diplomatieke betrekkingen van de EU met landen buiten de EU en leidt het buitenlands en veiligheidsbeleid.
[3] Na de tweede EU-Pakistan top in 2010 werd een samenwerkingsplan voor 5 jaar gelanceerd. Het plan was erop gericht om een ‘strategische dialoog’ te voeren over tal van onderwerpen, zoals counterterrorisme, klimaatverandering, regionale samenwerking en mensenrechten. In 2017 liep het eerste samenwerkingsplan af. Momenteel wordt gewerkt aan een nieuw ‘Strategic Engagement Plan’.
[4] De Overeenkomst van Cotonou is het overkoepelende kader voor de betrekkingen van de EU met de staten in Afrika (waaronder Soedan), het Caribisch gebied en de Stille Oceaan (ACS-landen). De Overeenkomst verstrijkt in februari 2020. Eind 2018 beginnen de onderhandelingen voor het toekomstige partnerschap, dat prioriteit zal geven aan democratie en mensenrechten.
[5] Het Presidium voor Godsdienstzaken in Turkije.