Wie, wat, waarom: de moordzucht van de Fulani Herdsmen
De aanvallen op Nigeriaanse christenen door militanten van de nomadische Fulani Herdsmen volgen elkaar in steeds sneller tempo op. Duizenden Nigeriaanse christenen vielen in de afgelopen jaren ten prooi aan de moordzucht van de terroristische groep Boko Haram. Maar hoewel door overheidsingrijpen de gewelddadige aanvallen in het noorden afnemen, steekt in de ‘Middle Belt’ regio een nieuw monster de kop op. Fulani Herdsmen (1) maken meer en meer slachtoffers onder christelijke boeren, terwijl de autoriteiten zwijgend toekijken. Een korte analyse van de achtergrond, aard en ernst van de Fulani-aanvallen. Het aantal dodelijke slachtoffers van de Fulani Herdsmen steeg de afgelopen jaren snel. Doodden ze in 2013 nog 63 mensen, in 2014 waren dat er 1229. Een jaar later daalde het aantal moorden door de militante Fulani weer (2), maar de aanvallen volgen elkaar wel in steeds sneller tempo op. In de Nigeriaanse deelstaat Southern Kaduna – het huidige epicentrum van het geweld – werden van september tot december 2016 meer dan driehonderd mensen vermoord tijdens een tiental aanvallen. Volgens het Katholieke Bisdom van Kafanchan, de vierde stad van Kaduna, zijn sinds 2013 53 dorpen in de deelstaat aangevallen (3); 57 mensen zijn daarbij gewond geraakt en 808 mensen werden vermoord. Volgens het bisdom zijn talloze eigendommen vernield, waaronder zestien kerken, 1422 huizen, 19 winkels, een basisschool en vijf auto’s. Een voorzichtige schatting spreekt van 17,5 miljoen dollar schade door vernielde landbouwgrond en verbrande voedingsmiddelen. Agenten gedood De meest recente aanval door Fulani Herdsmen vond plaats op 7 januari in het grotendeels christelijke dorp Kwayine in Adamawa State. Daarbij werden niet alleen vier burgers gedood, maar ook zes politieagenten die het dorp moesten beschermen tegen mogelijke aanvallen. De militanten vernielden verschillende huizen en een politiewagen. De Fulani Herdsmen hadden op 31 december al een poging gedaan om het dorp aan te vallen, maar werden toen verdreven door politieagenten en dorpsbewoners. Nomadenvolk Wie zijn de Fulani Herdsmen die zoveel dood en verderf zaaien onder de bevolking in de midden-regio van Nigeria? De Fulani, van oorsprong levend als veehoeders, zijn het grootste nomadenvolk ter wereld. Ze zijn verspreid over negentien Afrikaanse landen, maar wonen met meer dan dertig miljoen mensen voornamelijk in West-Afrika. Iets meer dan de helft daarvan – 18 miljoen mensen – woont in Nigeria. 98 procent van alle Fulani is moslim; zij speelden een belangrijke rol in de negentiende-eeuwse heropleving van de islam in Nigeria. In dit artikel gaat het niet om de Fulani als hele groep, maar om het militante deel ervan. Dat deel was in 2014 nummer vier op de lijst van meest dodelijke terroristische organisaties ter wereld (4). Ook stonden ze in 2015 op nummer 17 van de top 20 van de meest dodelijke terroristische aanvallen ter wereld (5). De spanningen tussen de islamitische Fulani-stam en de overwegend agrarische christenen bestonden al langer, maar de groepen leefden generaties lang in relatieve vrede en stabiliteit. Toen echter in de noordelijke deelstaten de sharia werd ingevoerd, werden de verschillen steeds meer voelbaar. Het groeiende onderlinge wantrouwen kwam in januari 2010 tot een uitbarsting in Jos, hoofdstad van de deelstaat Plateau. Moslims en christenen raakten slaags met elkaar en huizen, kerken, moskeeën en auto’s werden in brand gestoken. Minstens 326 en mogelijk meer dan duizend mensen werden vermoord. In maart volgden opnieuw gevechten, waarbij volgens de New York Times honderden christenen met machetes werden vermoord door Fulani Herdsmen (6).
Meer dan wraakacties Vanuit historisch oogpunt kan het conflict worden beschouwd als een ‘normaal’ conflict. De Fulani-militanten beroepen zich op zelfverdediging en wijzen op de veediefstallen die soms plaatsvinden. Een Nigeriaanse krant schreef bijvoorbeeld dat de grootschalige moorden in februari 2016 op de Agatu-gemeenschap in Benue State vergeldingsacties waren voor de moord op een vooraanstaande Fulani-man in 2013 (7). Maar de enorme toename van aanvallen door Fulani Herdsmen en hun specifieke gerichtheid op christenen doet sterk vermoeden dat het om meer gaat dan ‘gewone’ wraakacties. De militanten branden complete dorpen plat en eigenen zich het land en de bezittingen van de omgebrachte christenen toe. Naar verluidt gebruiken ze soms geavanceerde wapens, zoals helikopters, machinegeweren, AK47s en chemische wapens. Sommige aanvallen konden maandenlang doorgaan zonder dat de overheid ingreep. Islamisering Jubilee Campaign vermoedt dat de Fulani Herdsmen in feite een religieus doel nastreven, namelijk de uitbreiding van de islam en de vestiging van een kalifaat. Daarmee sluiten ze zich aan bij ontwikkelingen in de noordelijke deelstaten, waar op verschillende plaatsen reeds de sharia-wet is ingevoerd. Volgens onze contacten in Nigeria heeft president Buhari – die zelf afkomstig is uit de Fulani-stam – bovendien in korte tijd al zeker twintig Fulani-moslims op strategische politieke functies geplaatst. Dit verklaart ook waarom er een totaal gebrek is aan strafrechtelijke vervolging van de aanvallers. Terence Vembe, die zich met zijn ‘Movement Against Fulani Occupation’ sterk maakt voor een einde aan de aanvallen in de deelstaat Benue, sluit zich aan bij onze visie. Hij vertelde ons dat de Fulani Herdsmen pas tevreden zijn wanneer ze hun eigen cultuur, religie en economie kunnen vestigen. Andere bevolkingsgroepen willen ze elimineren, aldus Vembe. Hij vermoedt dat de overheden van sommige deelstaten samenzweren met de Fulani Herdsmen; een bewering die volgens hem gestaafd wordt door het feit dat er identiteitsbewijzen van politieagenten zijn gevonden op de locatie van een moordpartij. Vervolging door Internationaal Strafhof De aanvallen van de Fulani Herdsmen kunnen niet meer gezien worden als een ‘gewone’ strijd om land. Het is ontaard in een explosieve mengeling van religie en etniciteit (8), waarvan vooral christenen slachtoffer worden. Daarom wil Jubilee Campaign het Internationaal Strafhof verzoeken om de schuldige personen te vervolgen voor misdaden tegen de menselijkheid, en mogelijk ook voor genocide. Voordat we een rapport kunnen overhandigen, moet echter eerst grondig onderzoek worden gedaan. Op dit moment zijn we bezig met het verzamelen van bewijsmateriaal voor het type wapens dat wordt gebruikt, mogelijk gebruik van chemische wapens en een eventuele link met Boko Haram. Daarnaast moet duidelijk worden hoe de Fulani Herdsmen worden gefinancierd, en waarom de Nigeriaanse overheid niets doet om de aanvallers gerechtelijk te vervolgen. In maart presenteren we het rapport met de bevindingen bij de Verenigde Naties in Genève.
Voetnoten:
(1) ‘Fulani Herdsmen’ betekent letterlijk ‘Fulani herders’ en is de meest gebruikte (Engelse) term voor de veehoeders van de Fulani-stam. In dit artikel zullen we deze term ook gebruiken. Zoals verderop in het artikel wordt uitgelegd, duidt men met ‘Fulani Herdsmen’ niet de hele bevolkingsgroep aan, maar slechts het militante deel ervan. (2) Global Terrorism Index 2016, p. 22 (3) https://www.worldwatchmonitor.org/2017/01/4814105/ (4) Global Terrorism Index 2015 (5) Global Terrorism Index 2016, p. 13 (6) http://www.nytimes.com/2010/03/09/world/africa/09nigeria.html?ref=global-home (7) http://www.premiumtimesng.com/news/headlines/200426-exclusive-struck-agatu-fulani-herdsmen.html (8) Rapport ‘Nigeria; Fractured and Forgotten’, 21st Century Wilberforce Initiative, p. 80